Trong lĩnh vực thiết kế trải nghiệm người dùng (UX), tư duy thiết kế (design thinking) đóng vai trò quan trọng, giúp tạo ra sản phẩm không chỉ đẹp mà còn hữu ích. Tư duy thiết kế là phương pháp tiếp cận toàn diện, tập trung giải quyết vấn đề phức tạp thông qua quy trình lặp đi lặp lại. Bài viết này cùng MangoAds tìm hiểu về tư duy thiết kế, quy trình 5 giai đoạn và cách áp dụng thực tế để đạt hiệu quả tối ưu trong công việc.

1. Tư duy thiết kế là gì ?

Hình 1: Khái niệm về tư duy thiết kế (Nguồn: Internet)

Tư duy thiết kế, hay còn gọi là Design Thinking, là quá trình toàn diện từ nghiên cứu, thử nghiệm các giả định, đến việc xác định lại vấn đề nhằm tìm kiếm giải pháp hoặc chiến lược tối ưu hơn. 

Tư duy thiết kế không tuân theo một quy trình tuyến tính cố định mà là một chuỗi lặp đi lặp lại, giúp thấu hiểu sâu sắc nhu cầu của người dùng. Các giả thuyết được kiểm chứng liên tục và giải pháp được sáng tạo, sau đó chuyển đổi thành mẫu thử để đánh giá và tinh chỉnh.

Phương pháp này đòi hỏi sự kết hợp giữa thấu cảm, sáng tạo, thử nghiệm và hợp tác liên ngành, giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng được kỳ vọng của khách hàng mà còn mang lại những giải pháp thực tiễn, bền vững và có giá trị lâu dài.

Dựa vào tư duy thiết kế, doanh nghiệp có thể giải quyết những vấn đề chưa được xác định rõ ràng bằng cách nghiên cứu và thấu hiểu khách hàng một cách toàn diện hơn.

>>> Xem thêm: 8 xu hướng nổi bật về trải nghiệm khách hàng hiện nay

2. Tại sao tư duy thiết kế lại quan trọng?

Tư duy thiết kế đóng vai trò quan trọng vì nó thách thức những giả định có sẵn và thúc đẩy sự đổi mới. Trong khi nhiều phương pháp tư duy dựa trên thói quen và kinh nghiệm, điều này có thể hạn chế khả năng sáng tạo trong việc tìm kiếm giải pháp. Tư duy thiết kế khuyến khích chúng ta khám phá những ý tưởng mới.

Đây là một phương pháp hiệu quả để giải quyết các "vấn đề nan giải" - những vấn đề khó định nghĩa rõ ràng. Ví dụ như các thách thức về tăng trưởng bền vững, duy trì lợi thế cạnh tranh trong kinh doanh, hay các vấn đề lớn hơn như đói nghèo và biến đổi khí hậu. Tư duy thiết kế sử dụng sự đồng cảm và cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm để tìm ra giải pháp cho những vấn đề phức tạp này.

3. Quy trình 5 giai đoạn của tư duy thiết kế

Tư duy thiết kế không chỉ là một khái niệm trừu tượng, mà nó được hiện thực hóa thông qua một quy trình cụ thể gồm 5 giai đoạn. Hãy cùng khám phá từng bước trong hành trình này, từ thấu hiểu người dùng đến hiện thực hóa giải pháp.

Hình 2: 5 giai đoạn của Design Thinking (Nguồn: Internet)

Giai đoạn 1: Thấu cảm (Empathise)

Thấu cảm là bước khởi đầu quan trọng nhất trong tư duy thiết kế. Mục tiêu của giai đoạn này là thấu hiểu sâu sắc nhu cầu, mong muốn và cảm xúc của người dùng. Điều này đạt được thông qua quan sát, phỏng vấn và trải nghiệm trực tiếp các tình huống mà người dùng gặp phải.

Thấu cảm không chỉ là thu thập dữ liệu, mà còn là đặt mình vào vị trí của người dùng để hiểu rõ những thách thức mà họ đang đối mặt.

Giai đoạn 2: Xác định (Define)

Đây là quá trình tổng hợp và đưa ra kết luận dựa trên thông tin đã tích lũy ở giai đoạn 1. Từ đó, Designer có thể xác định lại các vấn đề cốt lõi trong báo cáo.

Xác định nhu cầu của đối tượng mục tiêu dựa trên nghiên cứu trước đó là rất quan trọng. Personas là một phương pháp phổ biến giúp xác định nhu cầu và mong muốn của người tiêu dùng. Trong giai đoạn 2 của tư duy thiết kế, Personas đại diện cho một "nhân vật" mà cả khách hàng và Designer đều có thể tham gia và sử dụng hiệu quả trong quá trình thiết kế. Personas thường được sử dụng để phát triển các sản phẩm truyền thông, tiếp thị hoặc phản ánh quan điểm của con người về tư duy trong lĩnh vực thiết kế đồ họa.

>>> Xem thêm: Các bước xây dựng bản đồ hành trình khách hàng bằng dữ liệu Google

Giai đoạn 3: Lên ý tưởng (Ideate)

Giai đoạn lên ý tưởng là nơi các giải pháp bắt đầu hình thành. Đội ngũ thiết kế sẽ tổ chức các buổi động não (brainstorming) để tạo ra thật nhiều ý tưởng, không giới hạn hay đánh giá bất kỳ ý tưởng nào. Mục tiêu là khuyến khích sự sáng tạo và tạo ra nhiều giải pháp tiềm năng.

Các kỹ thuật như lập bản đồ tư duy (mind mapping), phân tích trường hợp xấu nhất (worst-case scenario) và các kỹ thuật sáng tạo khác có thể được sử dụng để hỗ trợ quá trình này, giúp đội ngũ khám phá những khả năng mới và tìm ra giải pháp đột phá.

Sau khi thu thập đủ ý tưởng, đội ngũ sẽ sàng lọc và chọn ra những ý tưởng khả thi nhất để phát triển thành nguyên mẫu. Việc lựa chọn không chỉ dựa trên tính khả thi mà còn phải xem xét khả năng đáp ứng nhu cầu người dùng và mục tiêu dự án.

Hình 3: Lên ý tưởng cho quá trình tạo ra sản phẩm mới (Nguồn: Internet)

>>> Xem thêm: Bật mí các ý tưởng thiết kế Website thu hút người dùng

Giai đoạn 4: Thử nghiệm (Prototype)

Trong giai đoạn này, đội ngũ thiết kế sẽ tạo ra những phiên bản thử nghiệm của sản phẩm dựa trên các ý tưởng đã chọn. Thử nghiệm có thể là bản vẽ đơn giản, mô hình 3D hoặc thậm chí là ứng dụng phần mềm cơ bản.

Mục tiêu là kiểm tra và đánh giá tính khả thi của các ý tưởng. Thử nghiệm không cần hoàn hảo, chỉ cần thể hiện được ý tưởng và cho phép người dùng tương tác, đưa ra phản hồi.

Đội ngũ thiết kế cần linh hoạt trong việc thay đổi, cải tiến hoặc loại bỏ các tính năng không cần thiết. Thử nghiệm nguyên mẫu với người dùng thực tế là rất quan trọng để phát hiện vấn đề tiềm ẩn và điều chỉnh sản phẩm trước khi ra mắt chính thức.

Ví dụ: Khi thiết kế một ứng dụng di động, đội ngũ có thể tạo ra một nguyên mẫu đơn giản với giao diện đăng nhập, menu điều hướng, và một vài tính năng chính. Sau đó, họ sẽ mời một nhóm người dùng thử nghiệm nguyên mẫu này để thu thập phản hồi về trải nghiệm sử dụng, từ đó điều chỉnh thiết kế cho phù hợp hơn trước khi phát triển phiên bản hoàn chỉnh.

Giai đoạn 5: Kiểm tra (Test)

Giai đoạn kiểm tra là bước cuối cùng trong quy trình tư duy thiết kế, giai đoạn này là lúc các nguyên mẫu đã được tạo ra sẽ được thử nghiệm kỹ lưỡng để đảm bảo rằng chúng đáp ứng được nhu cầu của người dùng và giải quyết được vấn đề đã định nghĩa ban đầu. Tuy nhiên, giai đoạn này không phải lúc nào cũng là bước cuối cùng; trong nhiều trường hợp, quá trình kiểm tra có thể dẫn đến việc quay lại các giai đoạn trước đó để tiếp tục cải tiến sản phẩm.

Trong quá trình kiểm tra, đội ngũ thiết kế sẽ thu thập dữ liệu từ người dùng thông qua các phương pháp như khảo sát, phỏng vấn, hoặc quan sát trực tiếp. Những phản hồi này sẽ được phân tích để xác định những điểm mạnh và điểm yếu của sản phẩm, từ đó đưa ra các điều chỉnh cần thiết.

Việc lặp lại quy trình từ giai đoạn đồng cảm đến kiểm tra là điều thường thấy trong tư duy thiết kế, vì mục tiêu cuối cùng là tạo ra một sản phẩm hoàn thiện nhất có thể. Quá trình này có thể diễn ra nhiều lần cho đến khi sản phẩm đạt được sự cân bằng giữa tính khả thi, tính thẩm mỹ và khả năng đáp ứng nhu cầu của người dùng.

4. 4 bước áp dụng tư duy thiết kế hiệu quả

Hiểu về tư duy thiết kế là một chuyện, nhưng áp dụng nó hiệu quả lại là một câu chuyện khác. Dưới đây là những bước đi thiết thực giúp bạn đưa tư duy thiết kế vào thực tiễn công việc và đạt được kết quả tốt nhất.

Hình 4: 4 bước áp dụng tư duy thiết kế (Nguồn: MangoAds)

• Cải thiện kỹ năng tư duy thiết kế: Để nâng cao kỹ năng tư duy thiết kế, hãy bắt đầu nắm vững các giai đoạn của quy trình thông qua đào tạo và thực hành. Bạn có thể tham gia các khóa học, hội thảo hoặc nghiên cứu các tình huống thực tế để trau dồi kỹ năng. Hiểu rõ quy trình và thực hành thường xuyên sẽ giúp bạn tự tin hơn khi áp dụng tư duy thiết kế vào công việc hàng ngày.
• Xác định đúng vấn đề: Xác định đúng vấn đề là một trong những yếu tố cốt lõi của tư duy thiết kế. Để làm được điều này, bạn cần lắng nghe và đặt những câu hỏi khách quan để hiểu rõ nhu cầu thực sự của người dùng. Sự tương tác và thái độ cởi mở là chìa khóa để xác định đúng vấn đề, thay vì chỉ dựa trên những giả định.
• Meeting thường xuyên: Hãy tạo cuộc họp để thảo luận về những gì đã làm tốt và những gì cần cải thiện trong quy trình thiết kế của bạn. Các buổi họp rút kinh nghiệm không chỉ giúp bạn học hỏi từ những sai lầm mà còn khuyến khích sự cải tiến liên tục. Xem thất bại như một bài học, không phải là cái cớ để bỏ cuộc, và sử dụng nó như một cơ hội để phát triển.
• Lặp lại quy trình: Tư duy thiết kế là một quá trình lặp đi lặp lại, đòi hỏi sự kiên trì và sẵn sàng thử nghiệm lại các ý tưởng để đạt được giải pháp tốt nhất. Đừng ngần ngại quay lại các giai đoạn trước đó nếu cần thiết, vì điều này có thể giúp bạn tinh chỉnh và cải tiến sản phẩm của mình một cách đáng kể. Lặp lại quy trình giúp bạn hoàn thiện sản phẩm và giúp bạn phát hiện ra những cơ hội mới để cải tiến và sáng tạo.

>>> Xem thêm: 9 bước đơn giản giúp bạn tự tay thiết kế website

5. Ví dụ thực tế về tư duy thiết kế

Tư duy thiết kế không chỉ là lý thuyết suông, nó đã được chứng minh hiệu quả qua nhiều ứng dụng thực tế. Hãy cùng khám phá một số câu chuyện thành công, nơi tư duy thiết kế đã tạo nên những đột phá và thay đổi tích cực.

5.1. Ứng dụng Moonrise

American Family Insurance, một công ty cung cấp bảo hiểm nhân thọ, doanh nghiệp, ô tô và nhà ở, đã hợp tác với công ty thiết kế IDEO với mục tiêu mang lại sự đổi mới để hỗ trợ các gia đình lao động.

Giai đoạn 1 & 2: Đồng cảm và Xác định

American Family ban đầu cho rằng khách hàng của họ có thể hưởng lợi từ các công cụ lập ngân sách. Tuy nhiên, thông qua nghiên cứu trong Giai đoạn Thấu cảm, IDEO đã phát hiện ra rằng thực tế, mọi người cần một cách để tích lũy tiền tiết kiệm để đối phó với những nhu cầu không lường trước được.

IDEO phát hiện rằng nhiều người đã lên kế hoạch ngân sách rất chi tiết, do đó, các công cụ lập ngân sách trở nên dư thừa. Tuy nhiên, họ đang sống chỉ vừa đủ với thu nhập của mình, và những chi phí bất ngờ như khám bệnh hay mua sắm thêm đồ đạc cho con có thể khiến ngân sách bị lệch. Người dùng không muốn vay nợ mà muốn tìm thêm công việc để có một khoản dự phòng.

Giai đoạn 3 & 4: Lên ý tưởng và thử nghiệm

Dựa trên những phát hiện này, IDEO đã phát triển Moonrise – một ứng dụng giúp kết nối người dùng với các công việc làm thêm giờ để tăng thu nhập.  Nhiều doanh nghiệp cần lao động thời vụ, nhưng các công ty cung ứng lao động thường yêu cầu nhân viên cố định. Moonrise giải quyết vấn đề này bằng cách cung cấp một nền tảng cho phép người dùng đã có công việc toàn thời gian tìm kiếm việc làm ngắn hạn qua hệ thống tin nhắn đơn giản. Nhà tuyển dụng đăng ca làm việc, và người lao động sẽ được trả lương ngay sau khi hoàn thành.

Giai đoạn 5: Kiểm tra

Để đảm bảo sự thành công của ứng dụng Moonrise, IDEO đã tổ chức kiểm tra với 11 người dùng, 6 nhà tuyển dụng, và một đội ngũ lập trình viên cùng làm việc trong một tuần để tối ưu hóa nền tảng.

Nhờ thành công từ lần kiểm tra này, American Family Insurance hiện đã sở hữu startup Moonrise. Ra mắt tại Chicago năm 2018, Moonrise nhanh chóng mở rộng ra nhiều bảng khác, và chỉ trong năm 2018, hơn 7.000 ca làm việc đã được hoàn thành với số tiền thu nhập hơn 500.000 USD cho người dùng.

5.2. Công cụ quét của GE Healthcare

GE Healthcare sở hữu những công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến, nhưng đối với trẻ em, trải nghiệm này lại không hề dễ chịu.

"Phòng chụp khá tối và đèn huỳnh quang cứ nhấp nháy... Cỗ máy mà tôi đã thiết kế trông giống như một khối gạch có lỗ ở giữa," Doug Dietz, nhà thiết kế làm việc cho GE, chia sẻ. Vậy làm thế nào để cải thiện trải nghiệm?

Hình 5: công cụ chẩn đoán bằng hình ảnh hiện đại của GE Healthcare (Nguồn: Internet)

Giai đoạn 1 & 2: Đồng cảm và Xác định

Đội ngũ tại GE bắt đầu bằng cách quan sát và thấu hiểu cảm giác của trẻ em tại một trung tâm chăm sóc trẻ, đồng thời trò chuyện với các chuyên gia hiểu rõ quá trình mà bệnh nhân nhi khoa phải trải qua. Họ còn mời các chuyên gia từ bảo tàng thiếu nhi và bác sĩ từ hai bệnh viện tham gia. Điều này giúp họ có cái nhìn sâu sắc về những căng thẳng mà trẻ em phải đối mặt khi tiến hành các thủ tục chụp ảnh và cách giảm bớt áp lực này.

Giai đoạn 3, 4 và 5: Lên ý tưởng, Nguyên mẫu và Kiểm tra

Từ những nghiên cứu và chương trình thử nghiệm, phiên bản đầu tiên của dòng máy quét "Adventure Series" thân thiện với trẻ em đã ra đời. Thiết kế mới giúp máy móc trở nên gần gũi với trẻ hơn, giảm bớt sự lo lắng nhờ tạo ra những trải nghiệm khác như Coral City Adventure – nơi trẻ em có thể tưởng tượng mình đang khám phá đại dương, bước vào một chiếc tàu ngầm màu vàng và nghe tiếng đàn hạc trong suốt quá trình chụp.

Kết quả

Nhờ sự thay đổi này, mức độ hài lòng của bệnh nhân đã tăng lên 90%, và trẻ em không còn quá lo sợ trước các buổi chụp hình. Chúng có thể giữ yên trong suốt quá trình, giúp tránh việc phải chụp lại nhiều lần. Điều này cũng giảm nhu cầu về gây mê, giúp các bệnh viện cải thiện hiệu suất vì có thể phục vụ nhiều bệnh nhân hơn mỗi ngày.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn cải thiện UI/UX trong thiết kế ứng dụng y tế

Lời kết

Tư duy thiết kế (Design Thinking) đã trở thành một công cụ quan trọng và hiệu quả nhờ việc tập trung vào nhu cầu của người dùng. Trong thời đại mà trải nghiệm khách hàng đóng vai trò quyết định, không chỉ chất lượng sản phẩm hay dịch vụ mà cả cách thương hiệu mang đến cảm giác và tương tác cũng trở thành yếu tố then chốt trong quyết định lựa chọn của khách hàng.

Nhờ tư duy thiết kế, doanh nghiệp có thể khai thác sâu sắc những hiểu biết về người dùng để tạo ra trải nghiệm đột phá, vượt qua mọi mong đợi. Điều này không chỉ giúp xây dựng lòng trung thành mà còn đảm bảo tăng trưởng lợi nhuận và doanh thu bền vững cho doanh nghiệp.